Spółka matka zapłaci składki ZUS za spółkę córkę?

Kategorie:


Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw przewiduje sporo zmian w zakresie prawa holdingowego (tzw. prawa grup spółek, do których wchodzą spółki dominujące oraz zależne). Głównym założeniem projektu, jest nałożenie odpowiedzialności spółki dominującej, tzw. spółki matki za działania spółki zależnej, tzw. spółki córki.

Co to jest spółka dominująca i spółka zależna?

Definicja legalna spółki dominującej zawarta jest w kodeksie spółek handlowych. Zgodnie z art. 4 § 1 pkt 4 ustawy, za spółkę dominującą uważa się spółkę handlową w przypadku, gdy:

  • dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
  • jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
  • jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
  • członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), lub
  • dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
  • wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo spółdzielni zależnej, w szczególności na podstawie umowy między spółką dominującą, a spółką zależną przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę.

Założenia projektu rządowego

Gołym okiem można zauważyć, że zarówno polski ustawodawca jak i Unia Europejska dążą do uregulowania stosunków prawnych pomiędzy spółką dominującą, a spółką zależną. Wynika to z problematyki ustalenia podmiotu odpowiedzialnego za działania spółki z uwzględnieniem, że spółka córka jest zależna od spółki matki przy podejmowaniu decyzji biznesowych. Rezultatem tego jest wydany wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 6 października 2021 r. w sprawie C-882/19, w którym to TSUE uznał, że każdy poszkodowany może się domagać naprawienia szkody za działania podmiotu prowadzącego działalność, uczestniczącego w kartelu lub innych praktykach zakazanych na mocy art. 101 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Natomiast jak wynika z uzasadnienia do rządowego projektu, ustawa zakłada odpowiedzialność spółki dominującej za względem wierzycieli spółki zależnej w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, zaś szkoda występująca u wierzycieli spółki zależnej powstała w wyniku stosowania się przez tą spółkę do wiążącego polecenia spółki dominującej i wskutek okoliczności, za które spółka dominująca ponosi winę.


Projekt ustawy zmieniającej Kodeks spółek handlowych nakłada na spółkę dominującą odpowiedzialność odszkodowawczą za działania spółki zależnej względem wierzycieli spółki zależnej w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, zaś szkoda występująca u wierzycieli spółki zależnej powstała w wyniku stosowania się przez tę spółkę do wiążącego polecenia spółki dominującej oraz wskutek okoliczności, za które spółka dominująca ponosi winę (art. 2114 § 1 ustawy zmieniającej). Takie polecenie spółki dominującej musi być wydane w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. Ponadto, musi zawierać takie informacje jak:

  • oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia; interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną polecenia spółki dominującej;
  • spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania polecenia spółki dominującej, o ile występują;
  • przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku stosowania się do polecenia spółki dominującej.


PRZYKŁAD PO ZMIANACH

Spółka A jest spółką dominującą nad spółką B. Spółki nie mają zawartej umowy przewidującej zarządzanie spółką B. Jednak spółka A posiada 90% kapitału zakładowego spółki B. Spółka A poleciła spółce B, aby zawarła umowę na zakup samochodów o łącznej wartości 2 mln zł z komisem samochodowym. Spółka B nie posiada wystarczających środków na wykonanie umowy i egzekucja jest bezskuteczna. W takiej sytuacji, komis samochodowy może dochodzić odszkodowania od spółki A.


Co ważne, z uzasadnienia do projektu można przeczytać, że nowe przepisy dotyczą jedynie sfery prywatnoprawnej, tak więc nie mają wpływu na obowiązywanie norm prawa publicznego, w tym norm prawa podatkowego. Teoretycznie więc, zmiany nie obejmą przykładowo należności podatkowych oraz składkowych ZUS nałożonych na spółkę zależną. Jednak należy zauważyć fakt, że w normie prawnej brak jest ograniczenia odpowiedzialności spółki dominującej za zobowiązania publicznoprawne spółki zależnej, do których można zaliczyć podatki oraz składki ZUS. Dlatego w praktyce może okazać się, że ZUS po kontroli w firmie holdingowej, w razie nieopłacenia składek ZUS przez spółkę córkę, będzie domagać się ich zapłaty od spółki dominującej, która posiada o wiele większe zasoby finansowe. Po wejściu w życie zmian, w przypadku sporu z ZUS-em, ZUS będzie mógł wydać decyzję zobowiązującą do zapłaty składek bezpośrednio na spółkę matkę mimo, że zobowiązanie będzie dotyczyło spółki córki. Oczywiście obie spółki będą mogły złożyć odwołanie od decyzji ZUS.


Podstawa prawna:

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw:

– art. 211 § 1. Spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, kierują się obok interesu spółki interesem grupy spółek, o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej;

– art. 2114 § 1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, spółka dominująca odpowiada za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej, chyba że nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia. Przepis art. 2112 § 3 stosuje się odpowiednio.


Autor: Karolina Kiecana – prawnik specjalizujący się w sprawach ZUS