Blog

Projekt zmiany ustawy zasiłkowej umożliwi nabycie prawa do zasiłku macierzyńskiego osobom, które z przyczyn od siebie niezależnych utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia. Wśród sytuacji chronionych znalazła się również śmierć pracodawcy.

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem, które przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko i wynosi on 100% podstawy wymiaru zasiłku. Istotą zasiłku macierzyńskiego jest zapewnienie stałego źródła dochodu, w trakcie zakładanej przerwy w pracy lub innej działalności zarobkowej.

Aktualnie prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

1. wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
2. z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

PRZYKŁAD

W wyniku likwidacji spółki będącej pracodawcą, doszło do rozwiązania umowy o pracę z Panią Anną. W momencie ogłoszenia likwidacji spółki, Pani Anna była w 5 miesiącu ciąży. Na skutek likwidacji spółki, Pani Anna straciła tytuł do ubezpieczenia. Dzięki ochronie przewidzianej w art. 30 ustawy zasiłkowej, Pani Anna uzyska prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.

Przywołana regulacja stanowi wyłom od ogólnej zasady uzależniającej przyznanie prawa do świadczenia od posiadania tytułu do ubezpieczenia. Zatem w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości pracodawcy, od dnia porodu takiej pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński przez okres ustalony jako urlop macierzyński, a następnie urlop rodzicielski.

Wyciąg z przepisów w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 870, 2112 i 2320):

Obecny stan prawny

Stan prawny po nowelizacji

Art. 30.  [Zasiłek macierzyński po ustaniu ubezpieczenia] 1. Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży: 1) wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy; 2) z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu. 2. (uchylony). 3. Ubezpieczonej będącej pracownicą, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. 4. Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.

Art. 30 [Zasiłek macierzyński po ustaniu ubezpieczenia]   – w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie:   „1) wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;”,   – ust. 3 otrzymuje brzmienie:   „3. Ubezpieczonej będącej pracownicą, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.”

Prawo do zasiłku macierzyńskiego po zmianach przepisów

Jeżeli proponowane zmiany wejdą w życie, prawo do zasiłku macierzyńskiego będzie przysługiwało także ciężarnym, które utraciły tytuł do ubezpieczenia na skutek śmierci pracodawcy. W uzasadnieniu do ustawy wskazano, że  nowelizacja „wypełni obecną lukę prawną i zrówna sytuację kobiet, które niejednokrotnie posiadają długi okres ubezpieczenia a ze względu na ustanie ubezpieczenia z przyczyn losowych (śmierć pracodawcy, ogłoszenie upadłości, likwidacja pracodawcy) pod względem prawa do zasiłku macierzyńskiego z osobami, które urodziły dziecko w czasie ubezpieczenia (nawet bardzo krótkiego)”. Wydaje się, że głównym celem wprowadzonych zmian ma być urzeczywistnienie zasady równego traktowania świadczeniobiorców oraz dopasowanie regulacji z zakresu ubezpieczeń społecznych do regulacji z zakresu prawa pracy w sytuacji nieustanowienia zarządu sukcesyjnego po zmarłym przedsiębiorcy. Nie wdając się w szczegóły, należy stwierdzić, że nowelizacja art. 30 ustawy zasiłkowej stanowi próbę harmonizacji przepisów zakresu prawa ubezpieczeń i prawa pracy.

PRZYKŁAD

Pan Józef od 20 lat prowadził kwiaciarnie w formie jednoosobowej działalności gospodarczej wpisanej do CEiDG. Jedyną osobą zatrudnioną u Pana Józefa na podstawie umowy o pracę była Pani Anna. W marcu 2020 r., Pani Anna zaszła w ciążę, zaś w czerwcu jej pracodawca Pan Józef zmarł w wyniku zarażenia COVID-19. W wyniku śmierci pracodawcy stosunek pracy wygasł.

PRZED ZMIANĄ PRZEPISÓW

Po śmierci Pana Józefa nie ustanowiono zarządu sukcesyjnego, czyli osoby która przejmie uprawnienia i obowiązki po zmarłym pracodawcy. Umowa o pracę zawarta z Panią Anną wygasa, a co za tym idzie Pani Anna traci tytuł do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Innymi słowy, Pani Annie nie będzie przysługiwał zasiłek po ustaniu ubezpieczenia zgodnie z art. 30 ustawy systemowej.

PO ZMIANIE PRZEPISÓW

Po nowelizacji nawet w sytuacji nie ustanowienia zarządu sukcesyjnego, Pani Anna nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego na takich samych zasadach jak osoba ubezpieczona.

Autor: Anna Goral – prawnik specjalizujący się w sprawach ZUS