Blog

Premie zależne od pracy grupy pracowników, należy uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku, jeśli nie są one wypłacane za okres niezdolności do pracy. Znaczenie w tym przypadku mają przepisy płacowe lub zapisy w umowie o pracę dotyczące zasad wypłaty tych składników w okresie niezdolności do pracy.

Stanowisko ZUS w sprawie uwzględniania premii zależnej od pracy grupy pracowników jest jednoznaczne – premii zależnej od wyniku zespołu nie wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku. Jednak takie stanowisko ZUS, jest sprzeczne z brzmieniem przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa (ustawy zasiłkowej) oraz orzecznictwem. Skutkiem takiego stanowiska ZUS jest zaniżenie podstawy wymiaru zasiłku, a w konsekwencji wypłacenie niższego zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego.

Dlaczego premia za pracę grupy pracowników powinna być uwzględniona w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego?

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Jeśli okres zatrudnienia jest krótszy, to podstawę ustala się z krótszego okresu.

Artykuł 41 ustawy zasiłkowej określa jakie składniki wynagrodzenia nie stanowią podstawy wymiaru zasiłku. Zgodnie z regulacją, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Zatem, jeśli premia za pracę grupy zespołu nie przysługuje za okres choroby, powinna być uwzględniana w podstawie wymiaru zasiłku. Należy dodać, że brak takich regulacji w aktach wewnętrznych, nie wyklucza uwzględnienia danego składnika wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłku, jeśli faktycznie nie jest wypłacany za okres choroby – co wynika z orzecznictwa.

Wyciąg z przepisów ustawy zasiłkowej

Art.  41.  [Nieuwzględniane składniki wynagrodzenia] 1. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.   2. Składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie.   3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do składników wynagrodzenia, których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu.

Jakie jest stanowisko ZUS?

ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej z 2014 r. przyjmuje, iż nie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego takich składników wynagrodzenia, które są przyznawane niezależnie od oceny pracy pracownika, na których przyznanie i wypłatę okres pobierania zasiłku nie ma wpływu (mimo pobierania zasiłku pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia), takich jak:

• jednorazowe zasiłki na zagospodarowanie,
•  wartość szczepień ochronnych pracowników, finansowanych przez pracodawcę,
•  wartość badań mammograficznych lub innych nieodpłatnych badań pracowników,
•  nagrody za ukończenie przez pracownika szkoły (studiów),
•  koszt wynajmu przez pracownika mieszkania sfinansowany lub dofinansowany przez pracodawcę,
• wartość dodatkowego ubezpieczenia pracownika wyjeżdżającego w delegację zagraniczną,
• dopłata pracodawcy do dodatkowego ubezpieczenia pracownika z tytułu różnych ryzyk,
• bony lub wypłaty w gotówce przyznawane w jednakowej wysokości lub jednakowym wskaźnikiem procentowym w stosunku do płacy pracownika, określonej w umowie o pracę, wszystkim pracownikom lub grupom pracowników, z okazji uroczystych dni, świąt, rocznicy powstania firmy itp.,
• jednorazowe nagrody z okazji ślubu pracownika lub z okazji urodzenia się dziecka pracownika,
• składniki wynagrodzenia, nieuzależnione bezpośrednio od indywidualnego wkładu pracy pracownika, ale od wyników grupy pracowników lub całego zakładu pracy.

Co więcej ZUS przyjmuje, że jeżeli zasady wypłaty danego składnika wynagrodzenia (nagrody, premii, dodatku itp.) określone w układach zbiorowych pracy lub przepisach o wynagradzaniu nie zawierają przepisu nakazującego zmniejszenie tego składnika w związku z pobieraniem zasiłku chorobowego, przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego składnika tego nie uwzględnia się.

Stanowisko ZUS więc jest jasne – premii zależnej od wyniku grupy pracowników/zespołu nie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku, co skutkuje tym, że zasiłki dla pracowników będą niższe. Jednakże takie stanowisko nie wynika z art. 41 ustawy zasiłkowej.

Premia zależna od pracy grupy pracowników w orzecznictwie sądów?

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 czerwca 2008 r. (sygnatura akt: SK 16/06) przyjął, że nie ma obowiązku wyraźnego rozstrzygania w aktach wewnętrznych kwestii  zachowywania (albo niezachowywania) przez pracowników prawa do określonych składników wynagrodzenia w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego. Co więcej, w wielu zakładach pracy nie ma obowiązku posiadania regulaminu pracy, czy regulaminu wynagradzania. Jednocześnie z sytuacją, w której układ albo regulamin wynagradzania albo nie istnieje, albo kwestii tej w ogóle nie rozstrzyga, albo rozstrzyga ją w sposób niejasny, prawodawca wiąże skutek w efekcie podwójnie niekorzystny dla pracownika: z jednej strony składniki wynagrodzenia wlicza bowiem do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (zatem pracownik uiszcza od nich składkę), z drugiej jednak składników tych nie wlicza do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (zatem nie wpływają one na podwyższenie wypłacanego zasiłku). Trybunał zwrócił uwagę, że nieprecyzyjne postanowienia regulaminów, a także brak ich regulacji jest bardzo krzywdzące dla pracowników, ponieważ wskutek tego pracownicy pobierają niższe zasiłki. W praktyce uzależnia to wysokość zasiłku od woli pracodawcy, zawartej w regulaminie wynagradzania.

Warto również wskazać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2016 r., sygn. akt: I UK 178/16 – w którym Sąd przyjął, że także w odniesieniu do premii i nagród dla ustalenia, czy ten składnik wynagrodzenia podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru zasiłku, należy badać zarówno treść przepisów płacowych, jak i praktykę ich stosowania przez pracodawcę. Celem zasiłku chorobowego jest „wyrównanie” świadczeniem ubezpieczeniowym tych składników wynagrodzenia za pracę, których pracownik nie otrzyma w okresie nieświadczenia pracy wskutek niezdolności do pracy spowodowanej chorobą.

Podsumowując sądy uznają, że mimo niezwartego regulaminu lub niejasnego w nim postanowienia, należy badać również faktyczne osiągane wynagrodzenie pracownika, wliczając w to premie zależne od wyniku zespołu pracowników.

PRZYKŁAD

z wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 17 lipca 2017 r., sygn. akt: VIII Ua 71/17

Spółka dokonała wypłaty zasiłku chorobowego. Podstawę wymiaru dla wypłaconego zasiłku chorobowego pracownika, stanowiły składniki wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem nagród inwentaryzacyjnych. Nagroda inwentaryzacyjna przyznawana była w przypadku osiągnięcia dobrego wyniku inwentaryzacyjnego przez cały zespół danego sklepu. Pracownik tracił prawo do nagrody za dany okres rozliczeniowy, jeżeli przez okres co najmniej 45 dni kalendarzowych łącznie przebywał w tym okresie na urlopie bezpłatnym, urlopie macierzyńskim, urlopie wychowawczym lub przebywał w tym okresie na zwolnieniu lekarskim. Sąd uznał, że nagroda inwentaryzacyjna powinna zostać uwzględniona do podstawy wymiaru zasiłku, ponieważ nie była wypłacana w przypadku choroby pracownika.

Istotne jest zatem to, aby taka premia nie przysługiwała pracownikowi w okresie jego absencji podczas choroby. Uproszczając, aby premia zależna od wyniku mogła zostać wliczona do podstawy wymiaru zasiłku, pracownik nie może mieć prawa do jej pobrania podczas choroby.

Podstawa prawna:

• art. 36, art. 41 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – Dz.U. z 2021 r. poz. 1133    

Autor: Karolina Kiecana – prawnik specjalizujący się w sprawach ZUS