Blog

ZUS zobowiązany jest do zapłaty odsetek od 31. dnia od złożenia wniosku o zasiłek, a nie jak twierdzi organ od dnia uprawomocnienia się wyroku o podleganie ubezpieczeniom społecznym (chorobowym).

Ostatnio częstą praktyką ZUS jest na większą skale kontrolowanie możliwości podlegania ubezpieczeniom społecznym, zarówno przez osoby prowadzące działalność gospodarczą, jak i osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, które po krótkim okresie obowiązywania umowy o pracę, stały się niezdolne do pracy i wnioskują o wypłatę zasiłku.

Sprawy o podleganiu ubezpieczeniom społecznym mogą trwać latami. Natomiast
po zakończeniu sprawy pojawia się kolejny problem, ponieważ ZUS odmawia wypłaty odsetek od należnych świadczeń od dnia złożenia wniosku o zasiłek (od 31. dnia), a przyznaje odsetki od dnia wydania orzeczenia przez sąd. Sprawy często trwają po 2-3 lata (np. przy odmowie wypłaty zasiłku macierzyńskiego) i sama wysokość odsetek może wynosić nawet kilkanaście tysięcy złotych (10.000 zł – 20.000 zł).

Sąd przekonaliśmy poniższymi argumentami:

1. ZUS narusza prawo

ZUS poprzez odmowę prawa do odsetek od wypłaconego na skutek orzeczenia sądu zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego, narusza art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: „ustawy zasiłkowej”) oraz art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: „ustawy
systemowej), gdyż zaległy zasiłek, który podlega wypłacie na skutek orzeczenia sądu powinien zostać uregulowany wraz z odsetkami za opóźnienie określonymi przepisami prawa cywilnego.

Wyciąg z przepisów

Art. 64 ust. 2 ustawy zasiłkowej

(…) Jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Art. 85. Ustawy systemowej

1. Jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.
1a. Do odsetek, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów o finansach publicznych.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wypłacania odsetek.
2a. Przepis ust. 1 stosuje się również do płatników składek zobowiązanych z mocy odrębnych przepisów do wypłaty świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych.

2. To ZUS jest winny opóźnienia wypłat

Należy podkreślić, że ZUS odmowę wypłaty odsetek argumentuje faktem, że nie ponosi odpowiedzialności za wypłacenie zasiłku po terminie i przyjmuje, że odsetki są należne jedynie jeśli wypłaci on świadczenia w terminie 30 dni od dnia wpływu wyroku.

Oczywiście powyższa interpretacja jest sprzeczna z przepisami prawa, ponieważ w większości przypadków to ZUS jest inicjatorem postępowania o podleganie ubezpieczeniom społecznym. Natomiast zazwyczaj podczas postępowania sądowego nie są ujawniane żadne nowe okoliczności nieznane ZUS-owi w momencie wstrzymania wypłaty zasiłku. Zatem niewypłacenie zasiłku w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku o zasiłek jest opóźnieniem, za które ZUS ponosi odpowiedzialność.

Należy podkreślić, że ZUS będąc płatnikiem zasiłku jest zobowiązany wypłacić zasiłek osobie uprawnionej niezwłocznie po przedłożeniu przez nią dokumentów potwierdzających prawo do świadczeń, nie później jednak niż w terminie 30 dni od daty ich złożenia. Jeśli opóźnienie w wypłacie jest nieuzasadnione i nastąpi z przyczyn dotyczących ZUS, organ jest zobowiązany do wypłaty odsetek ustawowych. Natomiast ZUS może wstrzymać wypłatę zasiłku wówczas tylko, gdy prawo do zasiłku ustało albo okaże się, że takie prawo w ogóle nie istniało. Jeśli więc ZUS opóźnia się w ustaleniu lub wypłacie świadczenia, tzn. gdy nie wypłaca go niezwłocznie po przedłożeniu dokumentów niezbędnych do ustalenia prawa do zasiłku bądź gdy dokonuje wypłaty po upływie 30 dni od złożenia tych dokumentów, ubezpieczonemu przysługują odsetki.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 7 lutego 2006 r. (sygn. akt: I UK 191/05) Sąd Najwyższy wskazał: „(…) w przypadku, gdy ZUS nie sprawdził w postępowaniu kontrolnym rzetelności zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy, uzasadnione jest przyznanie odsetek od 30. dnia po przedstawieniu przez ubezpieczonego tych zaświadczeń, a nie od daty wyroku sądu ustalającego prawo do zasiłku chorobowego.”. W uzasadnieniu tego wyroku sąd podkreślił, że skoro wypłata zasiłku chorobowego następuje nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień, tj. zaświadczeń lekarskich, to przedstawienie przez ubezpieczonego takiego dokumentu wraz z wnioskiem o zasiłek chorobowy powoduje obowiązek wydania decyzji przez ZUS nie później niż przed upływem 30 dni od jego uzyskania. Ustawa nie uwzględnia czasu na wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do wydania decyzji. Opóźnienie w ustaleniu prawa lub w jego wypłacie wywołuje przewidziany w art. 64 ust. 2 ustawy zasiłkowej obowiązek zapłaty przez ZUS odsetek w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2011 r. (sygn. akt: II UK 22/11) uznał, że: „(…) przesłanką powstania obowiązku organu rentowego wypłaty odsetek jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego lub wypłaty tego świadczenia. (…) W orzecznictwie utrwalony został pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 SysUbSpołU określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania”.

Zatem w sytuacji, gdy ZUS wydał decyzję dotyczącą niepodleganiu przez ubezpieczonego ubezpieczeniu chorobowemu, która następnie została zmieniona prawomocnym wyrokiem sądu, ZUS zobowiązany jest do zapłaty odsetek od dnia złożenia wniosku o zasiłek, a nie jak twierdzi organ od dnia uprawomocnienia się wyroku.